Ζωή έξω από το ψυχιατρείο

Στα 15 μου διαγνώστηκα με διπολική διαταραχή και μου συνταγογράφησαν ψυχοφάρμακα. Ένα πρωινό μιας Δευτέρας αντί να ξυπνήσω κανονικά για το σχολείο, συνέχισα να κοιμάμαι κι αυτό ήταν η απαρχή μιας πολύ τραυματικής δεκαετίας. Η οικογένεια μου, σοκαρισμένη ακολουθεί την χιλιοπεπατημένη : πρώτα σε παπά και μετά σε ψυχίατρο.

Αυτός είναι ο Βασίλης Περιβολάρης, 33 χρόνων. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Στην εφηβεία του διαγνώστηκε με διπολική διαταραχή και από την μια ημέρα στην άλλη, η ζωή του εξαρτιόταν από χάπια και ψυχιάτρους, ενώ για ένα μεγάλο διάστημα βρέθηκε έγκλειστος σε ψυχιατρική κλινική. Έφτασε 120 κιλά, μόνος χωρίς ίχνος ζωής μέσα του. Όχι όμως για πάντα. Ήρθε η στιγμή που πήρε τη ζωή στα χέρια του, κατάφερε να κόψει τη φαρμακευτική αγωγή, σπούδασε Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και είναι σήμερα εκπαιδευόμενος συστημικός / οικογενειακός θεραπευτής. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με το τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων, την ορειβασία και τη φυσιολατρία. Παράλληλα υπήρξε ιδρυτικό μέλος του ΜΑΖΙ, ενός μη κερδοσκοπικού σωματείου, για ανθρώπους με διαταραχές διάθεσης. Επιπλέον ο Βασίλης είναι συντονιστής της διαδυκτιακής ομάδας αυτοβοήθειας “Το βάλσαμο”, για αμθρώπους που αντιμετωπίζουν έντονες ψυχικές κρίσεις ανεξαρτήτως διάγνωσης – μια δράση υπό την αιγίδα του Παρατηρητηρίου για τα Δικαιώματα στο Χώρο της Ψυχικής Υγείας.

Τι οδηγεί ένα παιδί 15 ετών σε διπολική διαταραχή;

Η έλλειψη αποδοχής, ο χλευασμός και η απαξίωση από τον περίγυρο, η αναποτελεσματική επικοινωνία εντός της οικογένειας, τα ευρύτερα κοινωνικά κακώς κείμενα και κυρίως οι παιδοψυχίατροι, που σπεύδουν να εφαρμόσουν το DSM και να συνταγογραφήσουν. Η γνώμη μου είναι πως οι διαγνώσεις είναι αυθαίρετες, αχρείαστες και συνιστούν βία, υπάρχουν άλλοι πιο ανθρώπινοι τρόποι να προσεγγίσουμε την ψυχοκοινωνική οδύνη.

* DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)

Τι θυμάσαι έντονα από εκείνη την περίοδο;

Θυμάμαι να ανατρέπεται ριζικά πλην ακατανόητα η ζωή μου, από αριστούχος μαθητής, άρχισα να χάνω χρονιές στο σχολείο από απουσίες. Κλεινόμουν στο δωμάτιό μου για μέρες, κόβοντας κάθε επικοινωνία και δραστηριότητα, κάθε εξωτερικό ερέθισμα φάνταζε απειλητικό κι ανυπόφορο. Έπειτα, συνερχόμουν κατεχόμενος από μια πρωτόγνωρη για τα δεδομένα μου εξωστρέφεια και ενεργητικότητα, το καθετί μου προκαλούσε έναν αδικαιολόγητο ενθουσιασμό.  Τον πρώτο χρόνο προσπαθούσα θυμάμαι κάπως να περισώσω τα προσχήματα, ξεκινούσα κανονικά για το σχολείο, ωστόσο κατέληγα να περιφέρομαι στους δρόμους με τις ώρες κουβαλώντας τη σχολική τσάντα μέχρι το σχόλασμα. Οι απόπειρες αυτοκτονίας και οι πρώτες ψυχιατρικές νοσηλείες σίγουρα έχουν αφήσει το επώδυνο σημάδι τους στη μνήμη μου.

Τι ακολούθησε έπειτα;

Ακολούθησαν εβδομαδιαίες επισκέψεις σε ψυχίατρο και κατανάλωση φαρμάκων για πολλά χρόνια. Τον πρώτο καιρό δεν είχα ενδιαφερθεί για τη διάγνωση και δεν μου είχε ανακοινωθεί κιόλας. Όταν τελικά ρώτησα κι έμαθα, άρχισα να ενημερώνομαι περαιτέρω από το διαδίκτυο, μέσα από ενημερωτικές σελίδες αλλά και φόρουμ αλληλοϋποστήριξης. Η γνωριμία μου με ομοιοπαθούντες και τα κακώς κείμενα του χώρου, με οδήγησαν σε ακτιβιστική δράση, που αφενός υπερκάλυψε την κοινωνικοποίησή μου και αφετέρου λειτούργησε σαν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, κατά την οποία η ζωή μου πήγαινε από υποτροπή σε υποτροπή. Ο τελευταίος εγκλεισμός μου έγινε πριν δέκα χρόνια και η βία που υπέστη κατά τη διάρκειά του, έγινε η αφορμή για να αρχίσω να απομακρύνομαι από τις ψυχιατρικές καταδυναστευτικές πρακτικές και εντέλει να πάρω τη ζωή στα χέρια μου.

Πως το ξεπέρασες όλο αυτό;

Έχοντας απηυδήσει από την αναποτελεσματική ψυχιατρική βία, από τις παρενέργειες των φαρμάκων και από τις αντιφάσεις και τα ψέματα των ψυχιάτρων, είπα κάποια στιγμή ως εδώ. Έκοψα τα φάρμακα και τα πάρε-δώσε με τους ψυχιάτρους και σταδιακά πήρα τη ζωή στα χέρια μου. Είμαι ευγνώμων στους ανθρώπους του Παρατηρητηρίου για τα Δικαιώματα στον Χώρο της Ψυχικής Υγείας, που μου άνοιξαν ελπιδοφόρους δρόμους που δεν είχα φανταστεί πως υπάρχουν. Καταλύτες σε όλη αυτήν την προσπάθεια υπήρξαν η βιωματική γλώσσα (το να επανοικειοποιηθώ την ίδια μου την εμπειρία δηλαδή, βρίσκοντας νόημα σε όσα μου συνέβησαν, αντί να τα βλέπω ως ψυχιατρικά συμπτώματα από τα οποία έπρεπε να απαλλαγώ), το τρέξιμο που εδραίωσε την αυτοπεποίθησή μου μέσα από την πραγμάτωση άλλοτε αδιανόητων στόχων και η επαφή μου με τη φύση που λειτούργησε εντελώς ανακουφιστικά ως προς τα τραύματά μου και με βοήθησε να ξανασυνδεθώ με τον εαυτό μου.

“Το χειραφετικό ταξίδι – Διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής”

Άπαξ και απευθύνθηκα σε ψυχίατρο και διαγνώστηκα, όλη μου η ζωή κωδικοποιήθηκε με ψυχιατρική γλώσσα. Τα όποια συμπτώματα παρουσίαζα ταξινομούνταν ως ψυχοπαθολογία και κάπως έτσι όλη μου η καθημερινή εμπειρία έφτασε να μοιάζει μ’ έναν μπαμπούλα, που κείτονταν απειλητικά από πάνω μου. Όντας τότε στην εφηβεία και εκκινώντας από χαμηλή αυτοεικόνα και υψηλή εσωστρέφεια, η διπολική διαταραχή έγινε – ψυχοεκπαιδευτικά – το κέντρο της ταυτότητάς μου με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Σε τελευταία ανάλυση, αποξενώθηκα από τα βιώματά μου, επιδιώκοντας να απαλλαγώ απ’ αυτά. Ο ίδιος μου ο εαυτός έγινε εχθρός και πηγή αρρώστιας. Μου έμαθαν πως ζητούμενο στη ζωή είναι η νορμοθυμία (διαστήματα με φυσιολογική διάθεση) και όλη μου η ζωή τέθηκε στην υπηρεσία αυτής της ακατανόητης -αν όχι παράλογης- προσταγής. Τα συναισθήματά μου, οι σκέψεις μου, τα ερεθίσματα από το περιβάλλον μου, όλη μου η ύπαρξη στην τελική χρειάζονταν προσεκτικό ζύγισμα, δεδομένου ότι κάθε τι άλλο θα πυροδοτούσε υποτροπές στη ζωή μου. Όταν ακόμα και το προσεκτικό ζύγισμα δεν απέτρεψε τις υποτροπές, έχασα κάθε ελπίδα κι έφτασα στις απόπειρες αυτοκτονίας. Η θεραπευτική ψυχιατρική απάντηση τότε; Ψυχιατρικός εγκλεισμός, χημική και μηχανική καταστολή κι η ερώτηση την επόμενη μέρα: “Θέλεις ακόμα να αυτοκτονήσεις;” χωρίς καμιά ντροπή και ενσυναίσθηση. Οι παρενέργειες των φαρμάκων είτε αγνοούνταν είτε αποσιωπούνταν είτε αντιμετωπίζονταν με περαιτέρω φάρμακα. Όλα κατέληγαν στη λεγόμενη ψυχική αναπηρία, στο ανίατο της ασθένειας και στο ότι θα έπρεπε να συμμορφωθώ και να μάθω να ζω μ’ αυτή. Τι είχα να περιμένω; Μα τι άλλο από μεγαλύτερα διαστήματα νορμοθυμίας…

Όλη μου η καθημερινή εμπειρία έφτασε να μοιάζει μ’ έναν μπαμπούλα, που κείτονταν απειλητικά από πάνω μου.

Η χειραφέτησή μου έγκειται στην απεξάρτηση από τα ψυχοφάρμακα και την ψυχιατρική νομοτέλεια της αναπηροποίησης. Αφορά στην επανοικειοποίηση του κόσμου μου, στο αγκάλιασμα και στην εμπλούτιση της εμπειρίας μου με τις δικές μου λέξεις και υπό τους δικούς μου όρους, ώστε τα όποια συμπτώματα να αποτελούν πλέον σύμμαχό μου ως καμπανάκια που με καλούν να κάνω χρήσιμες για μένα αλλαγές γεμάτες νόημα για την ιστορία μου. Συνίσταται από το κοπιαστικό χτίσιμο χαραμάδων φωτός εκεί που κυριαρχούσε το σκοτάδι και η απελπισία μιας υποτιθέμενα καταδικασμένης και χαμένης ζωής, το άνοιγμα των οριζόντων από τη σκοπιά του πολλαπλασιαμού των επιλογών και των δυνατοτήτων, την επανάκτηση του ελέγχου της ίδιας μου της καθημερινότητας. Χειραφέτηση δεν σημαίνει πως έλυσα όλα τα μυστήρια μου, ούτε πως ανακάλυψα την πεμπτουσία του κόσμου. Απλά μια πιθανή ψυχική μου κρίση τώρα πια την ερμηνεύω και τη νοηματοδοτώ ως μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, ως μια ευκαιρία -έστω και επώδυνη και αποδιοργανωτική και χαοτική- να ανακατευθύνω την πορεία μου με πολλή προσωπική δουλειά μεν αλλά χωρίς την τρομοκρατία ανυπόστατων εγκεφαλικών δυσλειτουργιών και νευροδιαβιβαστικών ανισορροπιών. Εν ολίγοις, με νοιάξιμο κι άκουσμα και όχι με βία και “εξορκισμούς”.

Δεν είναι “επικίνδυνο” να υπονοούμε ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να τα καταφέρουν χωρίς φαρμακευτική αγωγή και ψυχιατρική στήριξη ;

Δεν είναι επικίνδυνο να υπονοούμε ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να τα καταφέρουν μόνο με φαρμακευτική αγωγή και ψυχιατρική στήριξη; Επικίνδυνοι είναι λοιπόν οι μονόδρομοι και το τσουβάλιασμα που αυτοί συνεπάγονται κατά τη γνώμη μου. Από κει κι ύστερα, καταθέτω την ιστορία μου για να δείξω απλά ότι ο δρόμος της ανάρρωσης είναι εφικτός και πέρα για πέρα εξατομικευμένος, ανταποδίδοντας κι επαυξάνοντας στις ιστορίες άλλων ανθρώπων από τις οποίες εμπνεύστηκα και βάζοντας έτσι το λιθαράκι μου να διατηρηθεί αναμμένο το φως μιας εναλλακτικής ελπίδας που συστηματικά και συστημικά θεωρείται “επικίνδυνη”. Στόχος μου δεν είναι ούτε να προτρέψω κάποιον να κόψει τα φάρμακα, ούτε να διακόψει την ψυχιατρική παρακολούθηση, ούτε να ακολουθήσει το παράδειγμά μου με κανέναν τρόπο. Το βίωμά μου δείχνει απλά ότι γίνεται. Ο καθένας ξέρει καλύτερα για τον εαυτό του και είναι υπεύθυνος για τις επιλογές του. Ας μην ξεχνάμε ότι προσωπικά ακολούθησα τον δρόμο που ακολούθησα όχι με ελαφρά καρδιά, αλλά όταν είχα εξαντλήσει κάθε άλλο τρόπο. Επιπλέον, ας σημειώσω με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι δεν έλυσα τίποτα ως διά μαγείας όταν έκοψα τα φάρμακα και την ψυχιατρική στήριξη – απλά βρήκα άλλους τρόπους να προσεγγίζω τον ψυχοκοινωνικό πόνο.

Τι είναι το τρέξιμο για εσένα;

Στα τέλη του 2015, έναν χρόνο και κάτι που είχα κόψει τα φάρμακα κι είχα αρχίσει να συνέρχομαι ψυχοσωματικά, γράφτηκα στο γυμναστήριο. Εκεί το τρέξιμο μπήκε στη ζωή μου τυχαία, θαυμάζοντας τους ανθρώπους που έτρεχαν πάνω στον διάδρομο του γυμναστηρίου. Όντας ακόμα παχύσαρκος τότε, ο στόχος του μαραθωνίου σφηνώθηκε στην άκρη του μυαλού μου από σπόντα λίγο ως ανέκδοτο λίγο ως γιατί όχι. Αφού κατάφερα να τρέχω σαν και κείνους τους τύπους που θαύμαζα, το επόμενο βήμα ήταν να βρεθώ στις ανοιχτές προπονήσεις του Συλλόγου Δρομέων Υγείας Θεσσαλονίκης στο περιαστικό δάσος. Αν και ολοκλήρωσα την πρώτη προπόνηση τελευταίος και καταϊδρωμένος, το τρέξιμο εκτός διαδρόμου και δη στο βουνό έγινε έρωτας κι έκτοτε αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μου. Το τρέξιμο είναι για μένα εκτόνωση, ελευθερία, ψυχοθεραπεία, αυτοφροντίδα, έμπνευση, πειθαρχία, παρέες, έρωτες, inside jokes, ταξίδια, υπέρβαση και επαναπροσδιορισμός ορίων, παντοδυναμία αλλά και ταπείνωση – με μια λέξη… ζωή!

Το τρέξιμο είναι για μένα εκτόνωση, ελευθερία, ψυχοθεραπεία, αυτοφροντίδα, έμπνευση, πειθαρχία, παρέες, έρωτες, inside jokes, ταξίδια, υπέρβαση και επαναπροσδιορισμός ορίων, παντοδυναμία αλλά και ταπείνωση – με μια λέξη… ζωή!

Πες μας λίγα λόγια για το ΜΑΖΙ;

Το ΜΑΖΙ είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο, που συνίδρυσα πριν αρκετά χρόνια,  για ανθρώπους με διαταραχές διάθεσης με σκοπό τη στήριξη και την ενημέρωσή τους μέσα από διάφορες δράσεις και κατεξοχήν τις αυτοσυντονιζόμενες ομάδες αυτοβοήθειας, που υπήρξαν και οι πρώτες στον ελληνικό χώρο. Το ΜΑΖΙ υπήρξε η ευκαιρία να κάνω πράξη αρκετά από όσα οραματιζόμουν στον χώρο της ψυχικής υγείας και να γνωρίσω περαιτέρω πρόσωπα και πράγματα εκ των έσω. Τελικά, το ΜΑΖΙ υπήρξε ένα τεράστιο σχολείο για μένα όσον αφορά τι δεν θέλω στη ζωή μου (ψυχιατρική γλώσσα και εξάρτηση, τρόπους του σχετίζεσθαι με τον εαυτό μου και τους άλλους επιβαρυντικούς και αναποτελεσματικούς) και κυρίως τι θέλω στη ζωή μου (βιωματική γλώσσα και προσωπική διαδικασία προς την ανάρρωση από ψυχοκοινωνικές κρίσεις, αγάπη προς τον εαυτό και κοινωνικές συναναστροφές αμοιβαία ενδυναμωτικές).

Τι έχεις να πεις σε όσους πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια;

Για μένα δεν υπάρχουν ψυχικές ασθένειες αλλά ακραίες ψυχοκοινωνικές κρίσεις και δυσκολίες διαχείρισης της οδύνης που τις συνοδεύουν. Σε όσους βιώνουν αυτόν τον πόνο και δεν καλύπτονται από την ψυχιατρική αντιμετώπιση, έχω να πω πως η ψυχιατρική δεν είναι σε καμία περίπτωση μονόδρομος και καλώς ή κακώς, είναι στο χέρι μας να ψάξουμε υπάρχουσες εναλλακτικές, μη βίαιες προσεγγίσεις και λύσεις αλλά και να δημιουργήσουμε επιπλέον. Μιλήστε ανοιχτά, βρείτε συμμάχους, κερδίστε τη ζωή σας πίσω! Κι όμως γίνεται!

Αν έπρεπε να βάλω άλλον τίτλο στο σημερινό Story αυτός θα ήταν : “Μη Βαλτώνεις” , αυτό είναι άλλωστε και το μήνυμα της ιστορίας που μόλις ολοκληρώθηκε. Μην αφήνεσαι σε μια κατάσταση, που σε χαλάει, σου στερεί τα όνειρα, τη ζωή. Είτε αυτό λέγεται ψυχιατρείο, τοξικές φιλίες, αποτυχημένος γάμος, είτε λέγεται ψυχοφθόρα δουλειά, παραπανίσια κιλά, αλκοόλ, βρες τη δύναμη και τα μέσα να “δραπετεύσεις”. ” Το βίωμά μου δείχνει ότι απλά γίνεται ” λέει ο Βασίλης. Και τι είναι ο Βασίλης; Ένας άνθρωπος όπως εσύ, όπως εγώ. Ένας απλός άνθρωπος, χωρίς υπερφυσικές δυνάμεις. Ένας άνθρωπος όμως που θέλησε να ζήσει τη ζωή με τους δικούς του όρους και τα κατάφερε. Μη Βαλτώνεις. Απλά γίνεται. Αξίζει να προσπαθήσεις.