Η Κατερίνα Παπαποστόλου είναι η φωνή όλων εκείνων που φωνή δεν έχουν
Η Κατερίνα είναι από αυτές τις ιστορίες της ¨στιγμής¨, όπως μου αρέσει να τις αποκαλώ. Μια παλαίοτερη συνέντευξή της εμφανίστηκε τυχαία μπροστά μου και πριν καν ολοκληρώσω την ανάγνωσή της, είχα ήδη σημειώσει τις ερωτήσεις που ήθελα να τις θέσω. Μίλησα μαζί της την ίδια κιόλας μέρα και η χαρά μου απογειώθηκε όταν μου αποκάλυψε πως είναι φανατική αναγνώστρια του Mylittlestories. Μέσα από την κουβέντα μας ανακάλυψα έναν άνθρωπο ευαίσθητο και δοτικό, που αγαπά υπέρμετρα τα ζώα και τα παιδιά. Εκπαιδευτικός με εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή, εκπαιδεύτρια σκύλων – ζωοθεραπεύτρια, συγγραφέας και ιδρύτρια της ΑΜΚΕ Ζω.Ε.Σ. τον Ιούνιο του 2020 η Κατερίνα βραβεύθηκε ως «Διακεκριμένη εκπαιδευτικός 2020». Μαζί με την ομάδα της έχουν επισκεφθεί μέχρι σήμερα περισσότερα από 550 σχολεία και έχουν ενημερώσει περισσότερα από 300.000 παιδιά, αποτελώντας μια πνοή ολοκληρωτικής αλλαγής στο ελληνικό φιλοζωικό εκπαιδευτικό κατεστημένο και όχι μόνο. Απώτερος στόχος της ίδιας, παράλληλα με τη ζωοφιλική εκπαίδευση κάθε μαθητή σε κάθε ελληνικό σχολείο, είναι και η ένταξη σκύλων τόσο μέσα στα σχολεία όσο και σκύλων διαμεσολαβητών σε σχολεία ειδικής αγωγής, αποδεικνύοντας τις τεράστιες θεραπευτικές δυνατότητες τους. Η Κατερίνα ζει σήμερα, στον τόπο καταγωγής της, στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας, έχοντας κοντά της τους τρεις σκύλους της, όλους κακοποιημένους βάναυσα από ανθρώπινα χέρια και εκπαιδευμένους πλέον, ώστε να την ακολουθούν στις ζωοφιλικές ενημερώσεις, δίδάσκοντας μαζί μαθήματα άδολης αγάπης.
Η ιστορία πίσω από τις Ζω.Ε.Σ.
Οι Ζω.Ε.Σ. γεννήθηκαν σαν ιδέα μέσα μου το 2000, όταν μπήκα για πρώτη φορά ως δασκάλα σε σχολική τάξη. Ωρίμαζε μέσα μου η σκέψη του να μιλώ στα παιδιά για τα ζώα καθώς τα αγαπούσα και τα δύο τόσο πολύ. Η περιήγησή μου ως δασκάλα σε νησιά του Αιγαίου και ο τρόπος αντιμετώπισης των ζώων στα μέρη αυτά, ολοκλήρωσε την ιδέα μέσα μου πως αυτός ο κόσμος θα αλλάξει μονάχα μέσω της ριζικής αλλαγής της ελληνικής ζωοφιλικής παιδείας. Το 2006 όταν επέστρεψα στην πόλη που γεννήθηκα, αντιλήφθηκα πως και εδώ τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα για τα ζώα. Η Ημαθία είναι ένας νομός με πολλά εγκλήματα απέναντι στα ζώα που σπάνια βλέπουν το φως. Όταν το 2011 βρήκα σε ένα κεντρικότατο σημείο της πόλης και πλάι σε μια παρέα εκπαιδευτικών τη Διώνη αιμόφυρτη να αργοπεθαίνει, καθώς κάποιος συμπολίτης μου αποφάσισε να τη μαχαιρώσει, να την πυροβολήσει και να την πετάξει σαν σκουπίδι να πεθάνει, μου κόπηκε η ανάσα και είπα μέσα μου πως ήρθε η στιγμή να γίνω η φωνή όλων εκείνων που φωνή δεν έχουν. Και γιατί να μη φοβάμαι και για τη δική μου ζωή;
Όταν το 2013 ήμουν ένα από τα ιδρυτικά στελέχη του φιλοζωικού σωματείου της πόλης, ήρθα αντιμέτωπη με την άθλια πλευρά απέναντι στα ζώα των κατοίκων εδώ. Από τη μια εμείς, μια χούφτα άνθρωποι να τρέχουμε όλη τη μέρα να τα φροντίσουμε και από την άλλη, ένα τεράστιο ποσοστό κατοίκων που επιδίδονταν σε συνεχείς εγκαταλείψεις ζώων, φόλες, σε πρόκληση θανάτων από ατυχήματα με αυτοκίνητα. Είχαμε ξεκινήσει τότε δειλά όλοι μαζί να ενημερώνουμε κάποια σχολεία, όταν παράλληλα, βρήκα τον Πόθο πεταμένο σε μια σακούλα σκουπιδιών και τον Άξελ σε άθλια κατάσταση στον πιο κεντρικό δρόμο της πόλης να εκλιπαρεί για βοήθεια, καθώς κάποιος συμπολίτης μου επίσης είχε φροντίσει να του ξηλώσει τις μεμβράνες από τις πατούσες του, ενώ πριν από αυτό – από ό, τι είχαμε μάθει τότε – ζούσε αλυσοδεμένος για καιρό, τρώγοντας παράλληλα πολύ ξύλο. Όλα αυτά και κάποιες πόρτες που έκλεισαν βάναυσα στα μούτρα μου, με οδήγησαν να δημιουργήσω τις Ζω.Ε.Σ. το 2015 με την τεράστια στήριξη του www.alexandriamou.gr, που παραμένει ακόμη και σήμερα χορηγός επικοινωνίας και μια μεγάλη οικογένεια για μένα. Και έτσι ξεκίνησα πολύ συστηματικά πλέον έναν τεράστιο ασταμάτητο αγώνα μέσα στα σχολεία. Όταν ξεκίνησα είχα μαζί μου 4 ανθρώπους και έναν σκύλο, τη Διώνη. Και σήμερα έχω τρεις σκύλους άριστα εκπαιδευμένους και εγκεκριμένους από το ΥΠΑΙΘ για αυτό, τρία πολύ σημαντικά βραβεία εθελοντισμού, εκατό εθελοντές σε είκοσι πέντε διαφορετικά σημεία σε όλη την Ελλάδα να ακούγεται ταυτόχρονα η φωνή μας ως μια πνοή ολοκληρωτικής αλλαγής και μια πορεία πίσω μου πολύ σημαντικών στιγμών που είμαι πλέον σίγουρη ότι θα αλλάξουν τον κόσμο. Δεν ήταν εύκολος ο δρόμος. Τις μεγαλύτερες δυσκολίες τις αντιμετώπισα – και κάθε φορά θλίβομαι που το λέω – από ανθρώπους που είχα πιστέψει σε αυτούς και που έδειχναν να πιστεύουν και εκείνοι σε μένα. Αντιμετώπισα επίσης, όπως ακόμη και σήμερα, την αρνητική διάθεση συναδέλφων εκπαιδευτικών που δεν είχαν καμιά διάθεση να ανοίξουν τις τάξεις τους για να μιλήσουμε στους μαθητές τους για την αγάπη των ζώων και την προστασία του πλανήτη. Ο κλάδος μας, δυστυχώς, δεν φημίζεται για τα φιλοζωικά του αισθήματα. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσα υποτιμητικά βλέμματα έχω αντιληφθεί όλα αυτά τα χρόνια από συναδέλφους που έβλεπαν πως εγώ μετά την εργασία μου στο σχολείο ξεκινώ να κάνω εθελοντισμό για όλη τη διάρκεια της μέρας!
Υπάρχουν όμως και ορισμένες φωτεινές εξαιρέσεις μέσα στα ελληνικά σχολεία που αγωνίζονται μαζί μου να αλλάξει ο τρόπος συμπεριφοράς των ενήλικων πολιτών αυτής της χώρας απέναντι στα ζώα. Και σε αυτές τις εξαιρέσεις στηρίζω και εγώ τις ελπίδες μου πως αυτός ο κόσμος θα αλλάξει, αφού γίνουμε πρώτοι εμείς η αλλαγή που θέλουμε στον κόσμο να δούμε. Γκρεμίζουμε συθέμελα το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα σε ο,τι αφορά τις αντιλήψεις για τα ζώα και το περιβάλλον και χτίζουμε ένα νέο μοντέλο εκπαίδευσης με απώτερο στόχο τη μέρα όπου άνθρωποι και ζώα θα συμβιώνουν αρμονικά. Πολεμούμε κάθε μορφή βίας και εμφυτεύουμε αισθήματα αγάπης, διδάσκοντας τη μεγαλύτερη αρετή, την ενσυναίσθηση! Και δεν σταματούμε να εκπαιδεύουμε ανθρώπινες ψυχές μέχρι να σιγήσουν όλες οι ακηδεμόνευτες κραυγές που ως εφιάλτες χρόνια τώρα με ξυπνούν τις νύχτες.
Η Ημαθία είναι ένας νομός με πολλά εγκλήματα απέναντι στα ζώα που σπάνια βλέπουν το φως.
Αν έπρεπε να επιλέξεις μια από τις ιδιότητες σου, ποια θα ήταν αυτή και γιατί;
Αιφνιδιαστική και δύσκολη ερώτηση! Σήμερα μπορώ να πω πως έγινα τελικά όλα όσα ονειρευόμουν και ένα σκαλί ακόμη, νομίζω θέλω να φωνάξω πως έκανα κάθε μου όνειρο πραγματικότητα! Προερχόμενη από δύο εκπληκτικούς γονείς με τόση αγάπη μεταξύ τους, τους οποίους χώρισε μονάχα ο θάνατος, θα μπορούσα να είμαι σήμερα δικηγόρος, δημοσιογράφος, πιανίστρια, ζωγράφος, γλύπτρια ή και θεατρολόγος. Τελικά με κέρδισε το παιδικό μου όνειρο! Να μιλώ στα παιδιά για τα ζώα και το περιβάλλον, αλλά και να γράφω βιβλία για αυτά! Σπούδασα εκπαιδεύτρια σκύλων, γιατί το θεώρησα απαραίτητο για την εκπαίδευση των σκύλων μου αλλά και κάθε σκύλου που διέσωζα και πρόσφατα εξειδικεύτηκα στην Ειδική Αγωγή που είναι ένας χώρος που κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος μέσα μου.
Οι σπουδές μου στη Ζωοθεραπεία στη Γαλλία και τα ταξίδια μου εκεί μου άνοιξαν ακόμη και τον τελευταίο κλειστό ορίζοντά μου, όπως και τώρα με έχει συνεπάρει ο χώρος της σχολικής ψυχολογίας στην οποία εξειδικεύομαι. Αν με ρωτήσει κανείς τι νιώθω να είμαι πιο πολύ εκπαιδευτικός, εκπαιδεύτρια σκύλων- ζωοθεραπεύτρια ή συγγραφέας, αλήθεια δεν θα μπορούσα εύκολα να απαντήσω καθώς όλα αυτά «χορεύουν» μέσα μου σε έναν αρμονικό χορό που το 2015 με οδήγησε στην πιο συγκινητική μέχρι σήμερα ιδιότητά μου ως Ιδρύτρια Ζω.Ε.Σ.! Χάρη στη Διώνη! Αγαπώ όμως τόσο πολύ να βρίσκομαι ανάμεσα στα παιδιά και να τους φωτίζω τον δρόμο, να τους μιλώ για την αγάπη και να τους εμφυτεύω την ενσυναίσθηση που θεωρώ πως είναι καθοριστική για όλη τη ζωή μας. Η ζωή γίνεται πάντα πιο όμορφη, όταν μπαίνεις στη θέση του άλλου, είτε έχει δύο είτε τέσσερα πόδια. Βέβαια δεν μπορώ παρά να μην αναφέρω ότι την μεγάλη αγάπη μου για τα ζώα, την έχω «πληρώσει» πολλές φορές με τον χλευασμό και την απαξίωση για την αξία μου ως Δασκάλα και πολύ συχνά μάλιστα με άσχημους χαρακτηρισμούς. Με λυπούν μα δεν στέκομαι σε αυτούς. Αν στεκόμουν δεν θα είχα κάνει ούτε βήμα μπροστά.
Τα παιδιά έχουν την απαραίτητη παιδεία από το σπίτι τους, όσον αφορά στη συμπεριφορά τους απέναντι στα ζώα;
Αν έπρεπε να απαντήσω πολύ γρήγορα και σε σχέση με την δεκαπενταετή εμπειρία μου στις φιλοζωικές ενημερώσεις θα έλεγα με βεβαιότητα πως όχι! Κουβαλούν συχνά από μωρά ακόμη φοβίες και αντιπάθεια για τα ζώα, οι οποίες προέρχονται από κάποιον γονιό ή από κάποιον από τους παππούδες μα ακόμη και από πολλά παραμύθια! «Φάε το φαγητό σου, γιατί θα φωνάξω τον σκύλο να σε δαγκώσει» είναι μια φράση που αντικατέστησε τη «Φάε το φαγητό σου, γιατί θα σε δώσω στην αρκούδα» προφανώς γιατί δεν ήταν πολύ πιστευτή! Ακόμη συναντώ μάνες στον δρόμο να κρατούν τα παιδιά τους και κυριολεκτικά να ουρλιάζουν αν συναντήσουν κάποιον σκύλο ακόμη και αν είναι με τον κηδεμόνα του τραβώντας τα από το χέρι μη τυχόν και πλησιάσουν. Την ίδια αντιπάθεια συναντώ πολύ συχνά και σε συζητήσεις όπου το τι ακούω δεν περιγράφεται! Αυτό που έχω πετύχει όμως με τα χρόνια και με τη μη εμπλοκή μου σε τέτοιου είδους συζητήσεις όπου ακούω πράγματα που πραγματικά δεν επιτρέπεται να λέγονται από μορφωμένους ανθρώπους, είναι οι συζητήσεις αυτές να μειώνονται στο ελάχιστο με τα χρόνια, όταν είμαι παρούσα. Πολλές φορές είναι ανώφελο τελικά να προσπαθείς να αλλάξεις ανθρώπους που έχουν εμπάθεια με τα ζώα. Οφείλεις θεωρώ να κινητοποιήσεις όλους εκείνους που τα συμπαθούν και δεν ξέρουν τον τρόπο να τα βοηθήσουν.
Σε αντίθεση όμως με τα παραπάνω δεν μπορώ παρά να μην αναγνωρίσω το γεγονός που υπάρχουν πια γονείς που μεγαλώνουν τα παιδιά τους παρέα με τα κατοικίδια της οικογένειας και τους εμπνέουν συνεχώς την αγάπη για τα ζώα. Υπάρχουν ζευγάρια που περιμένουν παιδί, έχουν σκύλο και εκπαιδεύονται από πριν για τη νέα δομή της οικογένειας! Δεν μπορώ να δεχτώ επίσης πως ένας άνθρωπος που αγαπά τόσο πολύ τα ζώα δεν αγαπά τους ανθρώπους. Οπότε η εκπαίδευση από μωρό ακόμη στο να τα αποδέχεσαι και να τα αγαπάς θεωρώ πως είναι πολύ λυτρωτικό για τον ψυχισμό μας. Και δεν θεωρώ επίσης πως το να αγοράσεις στο παιδί ψάρια σε μια γυάλα ή ένα καναρίνι σε ένα κλουβί είναι ένα πρώτο βήμα για να το φέρεις σε επαφή με τα ζώα! Αντιθέτως πιστεύω πως είναι ένα βήμα να αντιληφθεί το παιδί πως τα ζώα ζούνε φυλακισμένα σε κλουβιά και να το θεωρεί αυτό αργότερα ακόμη και αυτονόητο! Για να συνοψίσω, θεωρώ πως ούτε οι γονείς είναι εκπαιδευμένοι σωστά στο πώς θα εμφυτεύσουν την αγάπη στα παιδιά τους για τα ζώα και κάνουν έτσι λάθη πολύ συχνά και άθελά τους! Ποτέ όμως δεν είναι αργά για να εκπαιδευθούν!
Ποια είναι η πιο έντονη εμπειρία που έχεις μέχρι τώρα ως ζωοθεραπευτρια;
Η επαφή ενός ζώου με έναν άνθρωπο από μόνη της δρα απόλυτα θετικά στον ψυχισμό του. Τώρα η θεραπευτική επαφή ενός ειδικά εκπαιδευμένου ζώου και όχι απαραίτητα πάντα σκύλου όπως είθισται στην Ελλάδα με έναν άνθρωπο με αναπηρία ή μαθησιακή δυσκολία ή κάποια σοβαρή ψυχική πάθηση είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο το οποίο θεωρώ πως ειδικά στη χώρα μας θέλει ακόμη πολύ δρόμο, ώστε να πει κανείς πως με τη διαμεσολάβηση ενός ζώου θεράπευσε μια πάθηση. Όμως υπάρχουν άνθρωποι που δρουν εθελοντικά και σε αυτό το κομμάτι και συνεισφέρουν σημαντικά και συγκινητικά. Από την εμπειρία μου ως Εκπαιδευτικός και ως Εκπαιδεύτρια Σκύλων πάντως είναι ξεκάθαρο μέσα μου πως για να καταφέρεις να μιλήσεις για θεραπεία μέσω ενός ζώου θα πρέπει απόλυτα επιστημονικά να γνωρίζεις και να κατανοείς τον θεραπευόμενο που έχεις απέναντί σου! Ο θεραπευτής ακολουθεί με τον σκύλο έναν δρόμο θεραπείας για τον θεραπευόμενο που ούτως ή άλλως θα τον βάδιζε και μόνος του χωρίς τον σκύλο! Ως ζωοθεραπεύτρια έχω ζήσει πολύ συγκινητικές στιγμές καθώς έχω συναντήσει παιδιά με τρομερή φοβία στους σκύλους να βλέπουν τους σκύλους μου και να θέλουν από την αρχή να τους αγκαλιάσουν. Να κοιτούν τη Διώνη να κάνει μαθηματικές πράξεις ή να αναγνωρίζει γράμματα και αριθμούς και να κινητοποιούνται να μιλήσουν μέσα στην τάξη ενώ έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η πιο όμορφη όμως ιστορία που με έχει συγκινήσει δεν είναι τόσο κατά τη διάρκεια αυτών των επισκέψεων σε ειδικά σχολεία ή άλλες δομές αλλά κάτι που συνέβη και πληροφορήθηκα για αυτό τη μέρα που ήρθε από τη Γαλλία στο σπίτι η πιστοποίηση της Διώνης. Ένα νέο ζευγάρι από τη Ρόδο περίμενε το παιδί του λίγους μήνες μετά και η κοπέλα με ενημέρωσε πως θα την ονόμαζαν Διώνη, καθώς είχε διαβάσει τα πρώτο μου βιβλίο και τη συγκίνησε τόσο πολύ η ιστορία της δικής μου Διώνης και πίστευε πως η κόρη τους θα ήταν περήφανη τη μέρα που θα μάθαινε την ιστορία του ονόματός της. Αυτό ίσως είναι μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές όλης μου της πορείας και ανυπομονώ να ταξιδέψω στο νησί για να τους δω όλους τους από κοντά.
Παρατήρησα πως δεν χρησιμοποιείς τη λέξη αδέσποτα, όταν αναφέρεσαι σε σκύλους και γάτες και φαντάζομαι δεν είναι τυχαίο έτσι;
Άλλοτε τα αποκαλώ ακηδεμόνευτα και άλλοτε παρατημένα. Η λέξη «ακηδεμόνευτα» μάλλον έχει σχέση με τη λατρεία μου στην αληθινή σημασία των λέξεων και καθώς η λέξη «αδέσποτος» μου θυμίζει απευθείας τη λέξη «δεσπότης» προσπαθώ να την αποφεύγω. Όχι πάντα μα ανάλογα τις περιστάσεις! Για αυτό και έγραψα και στο νέο μου βιβλίο τη λέξη «ακηδεμόνευτα» και στο εξώφυλλο. Επίσης μου αρέσει να διδάσκω στα παιδιά ότι τα ζώα που ζούνε με δεσπότη, είναι δηλαδή «δεσποζόμενα» που επίσης δεν μου αρέσει καθόλου και προτιμώ τη λέξη «κηδεμονευόμενα» και ας «σπάει» η γλώσσα μας, είναι καλύτερα να μην έχουν «δεσπότη- αφέντη»! Πάντως τα ζώα αυτά, αυτά τα πλάσματα τα τόσο αδικημένα που γυρίζουν στους δρόμους μόνα, έρημα, φοβισμένα, αφυδατωμένα και πεινασμένα νιώθοντας πολύ συχνά την απέχθεια και την αδιαφορία των ανθρώπων γύρω τους, αυτά τα υπέροχα και περήφανα «αλητάκια» του δρόμου είναι ζώα παρατημένα και αυτή η λέξη θεωρώ πως τους ταιριάζει περισσότερο από όλες για να τονίζεται ο φταίχτης, ο δράστης, που είναι ο άνθρωπος και κάποτε τα παράτησε. Είτε εκείνα είτε τη μητέρα τους είτε τη μητέρα της μητέρας τους! Δεν έπεσαν από τον ουρανό μα είναι «γέννημα θρέμμα» της ανθρώπινης ανευθυνότητας και της έλλειψης ενημέρωσης σχετικά με αυτά. Δεν θυμώνω με όσους δρουν δίχως ευαισθησία για αυτά, γιατί δεν ξέρουν μα έχουν όλη τη διάθεση να μάθουν και γιατί όχι να αλλάξουν, μα με όλους εκείνους που είναι τόσο πεπεισμένοι πως λειτουργούν σωστά που δεν ακούνε κουβέντα και εξακολουθούν να κάνουν συνέχεια λάθη. Σε κάθε περίπτωση πάντως ας αγαπήσουν και ας αγκαλιάσουν οι άνθρωποι αυτά τα τόσο αδικημένα πλάσματα και ας τα αποκαλούν όπως τους αρέσει!
Τα βιβλία της Κατερινας
«Το Δώρο της Διώνης» είναι ένα τετράδιο εκπαιδευτικών φιλοζωικών δραστηριοτήτων για μικρούς και μεγάλους που μπορεί να λειτουργήσει και ως αυτόνομο εκπαιδευτικό πρόγραμμα μέσα σε μια σχολική τάξη. «Το Δώρο» σε καλλιτεχνική επιμέλεια της Λιάνας Δενεζάκη, είναι η πρώτη αυτοβιογραφία σκύλου στην Ελλάδα με τη δύναμη του μαγικού ρεαλισμού, όπου η Διώνη επιδιώκει να μιλήσει για τη ζωή της. Πρόσφατα γεννήθηκε «Η Μεγάλη Επιστροφή- Το Βασίλειο των Ακηδεμόνευτων Ζώων» που πραγματικά αποτελεί ένα επαναστατικό βιβλίο αγάπης, ενσυναίσθησης, συμπόνιας, κατανόησης του διαφορετικού, αλλά κυρίως ισότητας και δικαιοσύνης στις σχέσεις ανθρώπων και ζώων αλλά και σεβασμού στο περιβάλλον. Ένα διπλό βιβλίο, μεσαιωνικό παραμύθι για μεγάλους από τη μια και παιδικό μουσικό εικονοβιβλίο από την άλλη, ένα εξαιρετικό εκπαιδευτικό εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών. Ένα βιβλίο γεμάτο χρώματα, εικόνες μα και δέκα εξαιρετικά τραγούδια να το συνοδεύουν.
Στον επίλογο της συγκεκριμένης ιστορίας, έπρεπε να διαλέξω αν θα επικεντρωθώ στους ανθρώπους που βλάπτουν, είτε εσκεμμένα είτε άθελα τους τα ζώα ή στους ανθρώπους σαν την Κατερίνα που αφιερώνονται στην προώθηση της αρετής της ενσυναίσθησης και στη δημιουργία ενός κόσμου όπου θα σταματήσουν τα εγκλήματα απέναντι στα ζώα. Δύσκολο να αποφασίσω. Δυστυχώς στη ζωή το κακό θα είναι πάντα η σκιά του καλού. Ευτυχώς εξαρτάται από εμάς αν θα χαρίσουμε στα παιδιά μας ένα μέλλον φωτεινό ή ένα αύριο γεματό σκοτάδια. Δεν μπορούμε όλοι να υιοθετήσουμε ένα σκυλί, δεν μπορούμε όλοι να βοηθήσουμε οικονομικά τους φιλοζωικούς συλλόγους, ωστόσο μπορούμε και οφείλουμε να αναθρέψουμε ευσυνείδητους ζωοφιλικά πολίτες. Έχουμε χρέος να κάνουμε τον κόσμο μας πιο ανθρώπινο, όπου ζώα και άνθρωποι θα συνυπάρχουν αρμονικά. Έχουμε χρέος να κάνουμε το αυτονόητο, να διατηρήσουμε την ισορροπία στον κύκλο της ζωής.
Τα ζώα δεν διώχτηκαν ποτέ από τον Παράδεισο
Μίλαν Κούντερα / Τσέχος συγγραφέας