Θύμα σχολικού εκφοβισμού

Είναι κάποια ζητήματα που αν δεν απειλούν εμάς ή ένα οικείο μας πρόσωπο, δεν μας αγγίζουν, δεν μας προβληματίζουν. Κακώς. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού για παράδειγμα δεν με απασχόλησε στο ελάχιστο πριν αποκτήσω παιδί και κυρίως πριν αυτό ξεκινήσει τη σχολική του ζωή, παρ΄ότι σαν όρος φυσικά δεν μου ήταν άγνωστος. Το «bullying» επισημαίνεται ήδη από τη δεκαετία του 1970 και ουσιαστικά αναφέρεται στη βία μεταξύ παιδιών. Επιστήμονες ωστόσο τονίζουν πως δεν πρωτο-εμφανίζεται τότε, αντιθέτως αποτελεί μια ακόμη έκφραση της επιθετικής και βίαιης συμπεριφοράς που ενυπάρχει στον άνθρωπο από τη στιγμή της σύλληψής του. Η συγκεκριμένη λέξη που ήρθε να προσθεθεί όχι μόνο στο λεξιλόγιο μας, αλλά δυστυχώς και στην καθημερινότητά μας αφορά στην επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη παρενόχληση κάποιου παιδιού από κάποιο άλλο παιδί ή ομάδα παιδιών, το οποίο δυσκολεύεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Τη δική του δυσάρεστη εμπειρία θέλησε να μοιραστεί στο Mylittlestories ένα αγόρι που βίωσε από νωρίς το σχολικό εκφοβισμό. Ένα θύμα bullying που έχει ακόμα τις πληγές του ανοιχτές, έχει όμως και το θάρρος να μιλήσει, θέλοντας να βοήθησει όσους ζουν κάτι αντίστοιχο.

Ναι, έχει συμβεί και σε εμένα. Ξεκίνησε στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού και κράτησε μέχρι το λύκειο. Ήταν πολύ δύσκολα. Βιώσα περιστατικά που δεχόμουν λεκτική βία αλλά και περιστατικά που δεχόμουν σωματική βία. Τα περιστατικά της λεκτικής βίας ήταν περισσότερα. Πραγματικά, δεν ήξερα τι να κάνω. Στο τέλος της πρώτης τάξης του γυμνασίου σταμάτησα να κάνω παρέα με τον κολλητό μου από το δημοτικό επειδή με πείραζε συνεχώς. Μετά καθώς φοβόμουν πολύ ότι θα μείνω μόνος μπήκα στην πρώτη παρέα που βρήκα μπροστά μου. Από τότε μέχρι και το τέλος της τρίτη τάξης του λυκείου έγιναν πολλά άσχημα σκηνικά.

*Το bullying μπορεί να περιλαμβάνει πολλές μορφές, όπως φυσική βία, κοινωνικό αποκλεισμό, σεξουαλική παρενόχληση, κλοπές ή ζημιές στα προσωπικά αντικείμενα του θύματος, ηλεκτρονικό bullying κ.α.

Όλα αυτά τα χρόνια τα πέρασα μόνος. Δεν μιλούσα, φοβόμουν να μιλήσω και να ζητήσω βοήθεια. Κλείστηκα στον εαυτό μου. Κάθε μέρα γυρνούσα από το σχολείο, έτρεχα στο κρεβάτι μου και έκλαιγα. Δεν ήθελα να μιλήσω στους γονείς μου. Το άγχος κάθε φορά που με ξυπνούσε η μαμά μου για το σχολείο ήταν ανυπόφορο. Όταν σε εκφοβίζουν αυτό που νιώθεις είναι … δεν ξέρω, δεν ξέρω πως να το περιγράψω. Ξέρω όμως ότι αργά ή γρήγορα οδηγεί στην θλίψη.

*Σε ένα μεγάλο ποσοστό τα περιστατικά bullying αποσιωπούνται από τους άμεσα εμπλεκόμενους θύματα, θύτες και μάρτυρες, καταλήγοντας να γίνονται γνωστά στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς μονάχα αφότου οι δυσάρεστες συνέπειες είναι πλέον φανερές.

Όπως καταλαβαίνεις δε μιλούσα γιατί φοβόμουν, ειδικά το νταή που είχα στην τάξη μου και με είχε κυριολεκτικά για παιχνίδι. Φοβόμουν ότι αν μιλήσω η κατάσταση θα γίνει χειρότερα. Όλοι οι εκπαιδευτικοί κυρίως στο γυμνάσιο έκαναν ότι δεν βλέπουν. Mία φορά μονάχα μία καθηγήτρια μίλησε στη μαμά μου και τη ρώτησε αν όλα πηγαίνουν καλά και αν θέλω να αλλάξω θέση στα θρανία, δυστυχώς παρόλο που έβλεπαν ότι εγώ δεν ταιριάζω εκεί δεν έκαναν τίποτα.

*Είναι αλήθεια πως τις περισσότερες φορές που παρεμβαίνουν οι ενήλικες στα θέματα των παιδιών, τα πράγματα γίνονται χειρότερα, πιθανότατα γιατί η βοήθεια που δίνουν δεν είναι εκείνη που έχει ανάγκη το παιδί τη συγκεκριμένη στιγμή. Ειδικά σε περιπτώσεις bullying οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να παρέμβουν πρωτίστως για να κάνουν το παιδί να αισθανθεί ασφάλεια ώστε να μιλήσει για όσα τον προβληματίζουν.

Επίσης αυτοί οι νταήδες ήταν “τουρίστες” στο σχολείο και οι καθηγητές τους περνούσαν στα μαθήματα για να τους ξεφορτωθούν, αφού τους χαλούσαν το μάθημα και τους φορτώθηκα ΕΓΩ μέχρι το τέλος του λυκείου. Εννοείται πως όλο αυτό επηρέασε την σχολική μου επίδοση. Από την πρώτη γυμνασίου που είχα Μ.Ο. 18 κατέληξα στην τρίτη γυμνασίου να έχω 13, και αυτό το πληρώνω ακόμα και τώρα. Πέρασα σε μια σχολή που την γουστάρω και δεν έχω τις βάσεις σε μαθήματα όπως τα μαθηματικά και τη φυσική, και αυτό είναι ένα μεγάλο εμπόδιο, να είσαι σε μια σχολή και να σου λείπουν γνώσεις από πρώτη, δευτέρα γυμνασίου μέχρι το λύκειο. Όλο αυτό δεν σου αφήνει πολλά περιθώρια να δεις θετικά το μέλλον.  

Τα πράγματα στα σχολεία δυστυχώς είναι πολύ άσχημα. Ο εκφοβισμός υπάρχει σε όλες τις ηλικίες, από το δημοτικό μέχρι και το λύκειο, σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και στο πανεπιστήμιο. Έχουμε τα παιδιά-θύματα που φοβούνται να πάνε στο σχολείο γιατί δεν ξέρουν τι τους περιμένει, έχουμε τους θύτες οι οποίοι περιμένουν να “παίξουν” και τέλος έχουμε και τους θεατές που είναι τα παιδιά που δεν δέχονται εκφοβισμό και απλά παρακολουθούν όσα συμβαίνουν καθημερινά και τέλος είναι και οι καθηγητές. Οι καθηγητές οι οποίοι είναι και οι δυνατοί μέσα στα σχολεία, ενώ βλέπουν πολλά περιστατικά δεν κάνουν τίποτα και αυτό είναι κάτι που με εκνευρίζει. Αρκεί να σας πω πως στο λύκειο στο οποίο φοίτησα εγώ ορισμένα παιδιά εκφόβιζαν, αντιμιλούσαν και τους καθηγητές.

Πιστεύω ότι μερικά παιδιά απολαμβάνουν να εκφοβίζουν τους άλλους γιατί έχουν πάρει λάθος παραδείγματα από τους γονείς τους, γιατί έχουν οικογενειακά προβλήματα και με αυτόν τον τρόπο ξεσπούν και νιώθουν δυνατοί. Κυρίως για το δεύτερο δεν τους δικαιολογώ καθόλου. Όλοι μας έχουμε προβλήματα, το σωστό είναι να κάτσουμε να τα λύσουμε, όχι να δημιουργήσουμε και σε κάποιον άλλο, ίσως και πιο σοβαρά. Τα παιδιά τα οποία κινδυνεύουν να γίνουν θύματα είναι αυτά που ο χαρακτήρας τους είναι πιο ευαίσθητος, αυτά που ο χαρακτήρας τους είναι εσωστρεφής, δεν μιλάνε πολύ, δεν υψώνουν τον τόνο της φωνής τους, προτιμούν να ακούν παρά να μιλάνε, αυτά που έχουν κάποιο πρόβλημα νοητικό.

Όλοι μας έχουμε προβλήματα, το σωστό είναι να κάτσουμε να τα λύσουμε, όχι να δημιουργήσουμε και σε κάποιον άλλο, ίσως και πιο σοβαρά.

Στο άκουσμα της λέξης παιδί χιλιάδες πολύχρωμα μπαλόνια σκάνε σαν πυροτέχνημα στο μυαλό μου. Ζαχαρωτά και γλειφιτζούρια μπουκώνουν με τη γλυκάδα τους το στόμα μου. Γέλια, τσιρίδες και φωνές βομβαρδίζουν ευχάριστα τα αυτιά μου. Τα πόδια μου χαιδεύει το φρέσκο χορτάρι καθώς τρέχω ξυπόλυτη σε λιβάδια καταπράσινα και μια ευφορία διαχέεται μέσα μου. Και ξαφνικά έρχεται η λέξη «νταής», εντελώς αταίριαστα, να σταθεί δίπλα σε αυτές τις εικόνες, πλάι σε ένα παιδί. Έρχεται αυτή η μαρτυρία να μου αφήσει μια πικρή γεύση, ένα βουητό στα αυτιά, μια δυσάρεστη αίσθηση. Τι δουλειά έχει η βια εδώ, τι ξέρουν τα παιδιά από μίσος; Δεν είναι αυτά υπαίτια αλλά εμείς. Τα παιδιά είναι οι καθρέφτες μας, που μιμούνται ότι βλέπουν. Δώσε αγάπη, δείξε σεβασμό, πρόσφερε βοήθεια, ζήτα συγνώμη, πες παρακαλώ. Δίδαξε στο γιο και την κόρη σου τη διαφορετικότητα. Μπορεί το μέλλον αυτού του κόσμου να είναι τα παιδιά, το τώρα όμως το χτίζουμε εσύ και εγώ, ο μπαμπάς και η μαμά, η δασκάλα και ο προπονητής, η νονά και η θεία. Ας βάλουμε στα θεμέλια αγάπη, μπόλικη αγάπη.

*Κατευθυντήριες γραμμές από την Ψυχολόγο Λογδανίδου Νατάσα, για το πως τα παιδιά – θύματα θα μπορούσαν να διαχειριστούν το bullying: Μην αποσιωπείτε τα όσα δυσάρεστα βιώνετε και μην τα αγνοείτε. Το bullying είναι κάτι που δεν πρέπει να θάβετε κάτω από το χαλί. Άλλωστε το να μην μιλάς βολεύει πάρα πολύ τους εκφοβιστές σου. Μίλησε σε κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεσαι. Αυτό είναι το πρώτο βήμα για να γλυτώσεις από τον εφιάλτη. Προτίμησε να κρατάς αποστάσεις ασφαλείας από τους ανθρώπους που συνήθως σε φέρνουν σε δύσκολη θέση. Μην ξεχνάς ότι η συμπεριφορά δείχνει την προσωπικότητα εκείνου που την κάνει και όχι εκείνου που τη δέχεται. Η επιθετικότητα και η βία που επιλέγουν κάποια παιδιά πιθανόν ‘κρύβουν’ άλλου είδους προβλήματα και ανασφάλειες. Επικεντρώσου στο να ‘χτίσεις’ μια υγιή αυτοεκτίμηση, βρες δραστηριότητες που σε ευχαριστούν, κέρδισε νέες γνώσεις. Χρησιμοποίησε το χιούμορ, την ευελιξία, την ηρεμία και τη διάσπαση προσοχής σαν «όπλα» απέναντι στους εκφοβιστές σου. ‘Αιφνιδίασε’ τους με τις αντιδράσεις σου και θα χάσουν το ενδιαφέρον τους. Ζήτησε τη βοήθεια των γονιών σου ή κάποιου επαγγελματία ψυχικής υγείας για να ενισχύσεις την αυτοεκτίμηση, τις κοινωνικές δεξιότητες και τη διεκδικητική σου συμπεριφορά.

Λογδανίδου Νατάσα
Ψυχολόγος

Χρήσιμες γραμμές επικοινωνίας της:
116 111 για παιδιά και εφήβους
«Χαμόγελο του Παιδιού»: 1056